چند همسری
چندهمسری
چندهمسری وضعیتی است که در آن زن یا مرد بیش از یک همسر دارند.
در بسیاری از جوامع اروپایی، زندگی زناشویی فقط به صورت تکهمسری است و مرد یا زن بهطور قانونی نمیتوانند در یک زمان با بیش از یک نفر ازدواج کنند. اما چندهمسری هنوز جایگاه خود را در بسیاری از جوامع و فرهنگها حفظ کرده است.
چندزنی حالتی است که در آن مرد در یک زمان با چند زن ازدواج کند. چندشوهری حالتی است که زن به طور همزمان دو شوهر یا بیشتر داشته باشد. چندهمسری در مسیحیت ممنوع است؛ در حالی که در هندوگرایی، یهودیت و اسلام، چندزنی با شرایط خاص جایز شمرده میشود.
نظرات مخالفان چندهمسری
افراد مخالف با چند همسری عقیده دارند که تنها می توانند با یک نفر رابطه ی عاطفی و زناشویی داشته باشند . شوهر آن ها متعلق به آن هاست مگر آنکه طلاق جاری شود . مرد نمی تواند اعتدال بیبن چند همسر را رعایت کند .
نظرات موافقان چند همسری
افراد موافق چند همسری عقیده دارند که اگر مردی از لحاظ مالی متمکن باشد ، می تواند در صورت اجازه همسر اول ، همسری دیگر برگزیند . دلایل آن ها می تواند به تامین مالی زنان فقیر ، اجتناب از رابطه ی عاطفی خارج از محیط زناشویی و غیره می باشد . همچنین موافقان چند همسری این عقیده را دارند که دارا بودن 2 همسر یا بیشتر ، به مراتب بهتر از داشتن یک همسر و روابط پنهان با زنان دیگر و یا به عبارت داشتن دوست دختر می باشد .
وضعیت حقوقی
آمریکا
چندهمسری در ایالات متحده آمریکا غیرقانونی است.
خاورمیانه
«چندهمسری» در اسرائیل غیرقانونی است. در قوانین ایران «چندزنی» برای ۴ همسر همزمان دائم و بینهایت همسر موقت به رسمیت شناخته شده اما چندشوهری ممنوع است.
چندزنی
«هوو» تغییر مسیری به این صفحه است. برای کاربردهای دیگر هوو (ابهامزدایی) را ببینید.
چندزنی نوعی از ازدواج چندهمسری است که در آن یک مرد در یکزمان با بیش از یک زن ازدواج کرده باشد.
رواج و ممنوعیت
چندزنی در دوران قدیم در سرزمینهای فلسطین، چین، ایران، هند، اندونزی، مالزی، هند، یونان، آفریقا و آمریکا رواج داشته است. چندزنی همچنین در پادشاهی مغول و در خلافت اسلامی رایج بوده است.
چندزنی در یهودیت، هندوگرایی، اسلام و بوداگرایی جایز شمرده شده است؛ در حالی که در مسیحیت و بهاییت ممنوع است.
امروزه، چندزنی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله چین، تایوان، روسیه، انگلستان، آمریکا، ترکیه و تونس ممنوع است.
هوو
هوو به زنی اشاره دارد که همسرش با زن یا زنان دیگری نیز ازدواج کردهاست. چنین اصطلاحی در وضعیت چندزنی به کار میرود. دو زن که در نکاح یک مرد میباشند، هریک دیگری را هوو خوانند. این کلمه همچنین با گسترش معنایی، برای اشاره به «رقیب» نیز به کار میرود.
چندشوهری
چندشوهری حالتی از چندهمسری است که در آن، زن به طور همزمان بیش از یک شوهر داشته باشد.
چندشوهری بسیار کمتر از چندزنی معمول است. در گذشته، در نپال، مغولستان و نیز در عربستان پیش از اسلام؛ چندشوهری وجود داشته است. در چندشوهری پدر خونی فرزند مشخص نمیشدهاست. چندشوهری، امروزه در بین توداهای جنوب هند و تبت وجود دارد.
چندشوهری در اسلام، یهودیت، مسیحیت، هندوگرایی، بوداگرایی، آیین زرتشت، و دین بهایی جایز دانسته نمیشود.
جامعههای نمونه
در تبت، چند شوهری پذیرفته است. برادر ها با یک زن ازدواج می کنند و فرزند حاصل از این ازدواج، زمین را به ارث می برد. لغت چند شوهری زمانی که این شوهر ها همه برادر باشند به چند شوهری برادرانه ( Fraternal Polyandry) تغییر نام می دهد. چند شوهری در تبت رواج پیدا کرد و بهترین مثال و رخدادی است که بصورت زنده در سنت چند شوهری اتفاق می افتد.
شواهدی مبنی بر منع چند شوهری در Lagash و شهر سومریان در ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح وجود دارد. در متون حماسی هندی، Mahabharata (مهاباراتا سرودهای حماسی از سده پنجم یا ششم پیش از میلاد به زبان سانسکریت است. مهاباراتا با بیش از یکصدهزار بیت بلندترین سروده جهان است. کار نوشتن آن تا سده سوم یا چهارم میلادی ادامه یافتهاست.) دیده می شود. برخی از تاریخدانان موضوع این سرودهها را الهامگرفته از نبرد میان مردمان آریایی و دراویدی در هزاره دوم پیش از میلاد میدانند. مهاباراتا در قدیم با نام رزمنامه به توصیف زنی به نام دراوپادی Draupadi می پردازد که با ۵ برادر ازدواج کرده است.
مثل سنت بقیه فرهنگ ها، چند شوهری در تبت سازگار با چالش های جغرافیایی منطقه است. در کشوری با زمین های زراعی بسیار محدود، روش چند شوهری از تعداد به ارث برندگان زمین می کاهد. زنان به دلیل محدودیت زمین، فرزندان کمتری می آورند. همچنین در این روش زمین در همان خانواده باقی می ماند.
ازدواج چندین برادر با یک زن، باعث می شود تا برادر ها همه با هم بر سر یک زمین کار کنند و پسر های بیشتری برای کار کردن روی زمین به دنیا بیاورند. این عمل باعث می شود که بطور مثال اگر مردی از خانواده نیاز داشت که به مسافرت برود- به هدف تجارت- شوهر دیگر با خانواده می ماند و از آنها و زمین مواظبت می کند. چند شوهری هم اکنون در تبت خلاف قانون است، اگر چه هنوز هم گاهی اوقات این کار انجام می شود.
تکهمسری
تک کامی تکهمسری یا تک زامی یکی از گرایشهای جفتگیرانه در انسان و دیگر جانوران است و در تقابل با چندهمسری قرار میگیرد.
تعریف دقیق
اصطلاح تکهمسری خود تفسیربردار است. برای نمونه توان پرسیدن که آیا شخص با داشتن زنان صیغهای (متعه) همچنان تکهمسر محسوب میشود یا نه. یکی از تعریفهای تکهمسری که تا حد زیادی نزد اهل فن مقبول است، چنین است: «تکهمسری وابستگی و رابطهٔ جفتگیرانهٔ اساساً اختصاصی و طولانیمدت میان یک نر و یک مادهاست.» در کل، نه تکهمسری و نه چندهمسری هیچیک اشاره به یکی رابطهٔ ایستا و فرهنگانه ناوردا نمیدارند. مثلاً اندر جامعهای که چندهمسری را تابو میدانند، یکی رفتار دیده توان شدن که آن را «تکهمسری زنجیرهای» خوانند. در تکهمسری زنجیرهای، شخص (معمولاً مذکر)، اندر زمان تنها یک جفت/همسر میدارد، لیک معمولاً پس از جندی جفت/همسر را وانهاده اندر پی همسری بهتر/جوانتر میرود. به علاوه، افتد که جفتهای تکهمسری، با یکدگر غدر کنند. خیانت به همسر فرایندیاست که حتی در مرغان هم دیده میشود. نیز از همین روست که قید «اساساً» پیش از صفت «اختصاصی» در تعریف تکهمسری آمدهاست.
همیدون در جامعهای چندزنی همهٔ مردان چندین زن نمیدارند، اصلاً از دیدی آماری چنین امری ناممکن است چرا که بهتقریب در شرایط عادی، تعداد مردان و زنان مساویاست. پس اگر برخی مردان چندین زن بدارند برخی دیگر مردان بیهمسر میمانند.
تکهمسری در جامعههای انسانی
در جامعههای انسانی تکهمسری ممکن است تحمیلشدهٔ زیستبوم یا تحمیلشدهٔ اجتماع باشد. در تکهمسری تحمیلشدهٔ زیستبوم، اوضاع زیستمحیطی داشتن بیشتر از یک همسر را نامقدور میسازد. یعنی به علت سختی اوضاع کسی استطاعت داشتنِ بیشتر از یک همسر (با فرض اینکه همسر بیشتر نانخور است تا نانآور) نمیدارد. در تکهمسری تحمیلشده بر دست اجتماع، مجموعهٔ قانونها سنتها یا مذهب و به بیان کلیتر عوامل بازدارندهٔ فرهنگی-اجتماعی-مذهبی مانعی بر سر گرفتن چند همسر است.
مرد
مرد یک انسان مذکر است. اصطلاح مرد برای یک انسان مذکر بالغ استفاده میشود و زمانی که انسان مذکر بالغ نشده یا نوجوان است وی را در اصطلاح پسر یا آقاپسر خطاب میکنند.
بیولوژی و جنس
نشانههای بلوغ جنسی در پسرها، عبارتند از:
رشد بیضه، ترشح هورمونهای جنسی و افزایش تولید اسپرم
رشد آلت تناسلی
رویش موی صورت (ریش و سبیل)
رویش موی زهار در پائین شکم و کنار اندامهای جنسی
رویش مو در زیر بغل و سایر بخشهای بدن
تغییر در صدا و بم شدن آن
رشد فیزیکی بدن و تغییرات جسمانی دیگر
ویژگیهای فیزیکی
مردان به صورت ژنتیکی و در گوناگونیهای آماری، نسبت به زنان از بدنی عضلانی و قویتر برخوردار هستند. تفاوتهای کلی فیزیکی مردان شامل داشتن قدی بلندتر، تراکم استخوانی بیشتر و بدنی عضلانیتر است.
سیستم تناسلی
به آلت تناسلی مردانه کیر (نری یا ذَکَر) گفته میشود. در زیر آلت تناسلی مردانه بیضه (خایه یا تخم) قرار دارد. در آلت تناسلی مردانه اغلب نواحی حساسی وجود دارند که تحریک آنها باعث تحریک فرد میگردد. در اوج لذت جنسی ارگاسم از آلت تناسلی مرد منی و یا اسپرم خارج میشود که در صورت ریخته شدن آن در فرج زن و عدم جلوگیری میتواند باعث حاملگی در زن بشود. از آلت تناسلی به جز تماس جنسی، برای دفع ادرار نیز استفاده میشود.
خصوصیات کروموزمی
از خصوصیات کروموزومهای انسانهای عادی، دارا بودن ۲۲ جفت کروموزوم غیر جنسی و ۱ جفت کروموزوم جنسی میباشد. کروموزومهای جنسی مردان طبیعی از یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y و با این دو کروموزوم تعداد کروموزومها به ۴۶ عدد میرسد.
بیماریها
به طور کلی بیماریهای مردان از زنان بیشتر است. در مقایسه با زنان، مردان بیماری مخصوص مردانه بیشتری دارند، برای مثال سرطان پروستات یک نوع از سرطان است که فقط مردان به آن مبتلا میشوند و عمدتاً عمر کمتری نسبت به زنان را دارا میباشند.
مشخصات جنسی
هورمون جنسی
هورمونی که عامل رویش و رشد موها میباشد تستوسترون نامیده میشود. این هورمون در بدن هر دو جنس وجود دارد ولی به دلیل نسبت حدوداً ۵۰:۱ آن در مردان، هورمون مردانه نام گرفتهاست.
در فرهنگ
در بسیاری از فرهنگ ها، مرد وظیفه اصلی را در تامین درآمد یک خانواده دارد و در جوامع سنتی به عنوان رییس و تصمیم گیرنده اصلی در خانواده به حساب می آید. در اکثرفرهنگ های سنتی و نیمه سنتی، مرد وظیفه رهبری و مدیریت را در خانواده داراست.
واژه مردانگی در ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی ، همسنگِ جوانمردی و فتوت است و مصادیق دلاوری و شجاعت، عدالتورزی ، حقطلبی ، ظلمستیزی و حمایت از ستمدیدگان و ضعیفان را نیز با خود دارد.
زن
به انسان ماده یا مؤنث زن گفته میشود. واژهٔ دختر معمولاً برای افراد جوان یا نابالغ به کار برده میشود و در مقابل آن، واژه زن یا خانم (عنوان محترمانه تر) برای افراد بالغ استفاده میشود. البته واژهٔ زن یک عبارت عمومی برای اشاره به انسان مؤنث است مانند «حقوق زنان».
به طور معمول یک زن بالغ، توانایی بارداری و زادن دارد. زن جوان ازدواج نکرده را دوشیزه و زن ازدواج کرده را زن متأهل یا بانو خطاب میکنند. به زنی که دارای فرزند شدهاست، مادر گفته میشود.
ریشهشناسی
واژهٔ زن در زبان پهلوی ژن، در اوستا و هندی باستان جنی و در انگلیسی باستان wifman به معنی «انسان مونث» بودهاست (در برابر werman به معنی انسان مذکر) در آن دوران Man و mann معنی خنثی داشت و فقط نوع انسان را خطاب قرار میداد.
نمادی که برای سیارهٔ ناهید (ونوس در نام غربی) در نظر گرفته شده همان نماد جنسیت زن است و آن نیز شکلی نمادین از آینهٔ در دست ونوس خدای روم باستان است. این نماد از یک دایره و یک بعلاوهٔ (صلیب) کوچک در زیر آن ساخته شدهاست. در یونیکد هم این نماد پذیرفته شدهاست. همچنین نماد ونوس نماد زنانگی و رفتار زنانه نیز است. در شیمی دوران باستان عنصر مس نیز همین نماد را داشت. در آن زمان دایرهٔ بالای نماد نماد روح و بعلاوهٔ زیر آن نماد ماده در فیزیک بود.
واژه «بانو»، در کتیبههای ساسانی و ادبیات زردشتی فارسی میانه، در لقب بعضی از ایزد زنان هند و ایرانی و همراه نام همسران شاهان، امیران و بزرگان دربار دیده میشود. در ادبیات فارسی، بویژه در منظومههایی مانند شاهنامه، ویس و رامین و خسرو و شیرین، به معنی زن بزرگ و ملکه کاربرد فراوان دارد. قدیمی ترین کاربرد این عنوان در یکی از الواح تخت جمشید به خط عیلامی بصورت ba-nu-ka (احتمالاً با تلفظ بانوکا در لوحه شماره ۱۷۰۸) است که ظاهراً عنوان ملکه آتوسا (Hutaosa، هوتس) دختر کورش، همسر داریوش و مادر خشایارشا بوده است. در فارسی میانه و پارتی بصورت «بانوگ» دیده میشود. چندین بار در "کتیبه شاپور اول در کعبه زردشت"، در عنوان زنان دربار و به عنوان لقب ناهید، ایزدبانوی نگهبان آب، آمده است.
آغاز بزرگسالی
زنانگی (به انگلیسی: Womanhood) دورهای است که یک دختر (انسان مونث) دوران کودکی و نوجوانی را پشت سر میگذارد معمولاً دختری که پا به ۱۸ سالگی میگذارد جوان دانسته میشود. بلوغ جنسی معمولاً از سن ۱۰ سالگی آغاز میشود و در ادامهٔ آن در ۱۲، ۱۳ سالگی نخستین عادت ماهانه روی میدهد. در برخی شاخههای مسیحیت و در دینهای اسلام و یهود برای دختران جشن تکلیف میگیرند. این آیین در یهودیت، بر میتسوا و بت میتسوا نام دارد. حتی اگر قرار نباشد این آیین به طور ویژه برگزار شود ممکن است جشن تولد یک سال میان ۱۲ تا ۲۱ سالگی را با لباسهای ویژه به صورت ویژه جشن بگیرند. مانند کویینسس در آمریکای لاتین.
جایگاه اجتماعی زنان
در ایران
آیین زرتشتی، آشکارا برابری میان زن و مرد را اعلام کردهاست. منابع بسیار کم و محدودی دربارهٔ وضعیت زنان در دوران باستان بجای ماندهاست اما آنچه از گل نوشتههای تخت جمشید بدست آمده نشان میدهد که زنان مانند مردان در اجتماع حضور داشتهاند، کار میکردند و از دستمزد برابر با مردان برخوردار بودهاند. در دوران حکومت ساسانیان، دو پادشاه زن، فرمانروایی کردهاند.
در یونان باستان
در آن دوران زنان اجازهٔ یادگیری هنرهای رزمی را نداشتند درنتیجه نمیتوانند در دفاع از شهر نقشی داشته باشند. همچنین دختران در نزد مردم نسبت به پسران بسیار غیرمفید دانسته میشدند برای همین بیشتر دیده میشد که خانوادهها فرزندان دختر خود را بر سر راه بگذراند و آنها را در طبیعت رها کنند و یا حتی به عنوان برده بفروشند که البته این کار در مورد پسران بسیار کمتر دیده میشد. ژان استوبه (سدهٔ پنجم) در مجموعهٔ خود دربارهٔ یونان باستان گفتهاست که دستور کار جا افتاده در ذهن مردم چنین بود: «اگر پسردار شدیم، همیشه آن را بزرگ میکنیم و نگه میداریم، حتی اگر ندار (فقیر) باشیم، ولی دختر، آن را بر سر راه میگذاریم، حتی اگر دارا (ثروتمند) باشیم» اگر هم فرزند دختری نگه داشته میشد و بر سر راه گذاشته نمیشد، باز همچنان از بهداشت و توجه کمتری برخوردار بود.
حس بیزاری و نفرتی که در آن دوران نسبت به زنان وجود داشت باعث شده بود که آنها اجازهٔ ورود در کارهای فکری در جامعه را نداشته باشند. سمونید آمورگُس (Sémonide d'Amorgos) در جای دیگر در اشاره به آفرینش پاندورا به دستور زئوس میگوید: «این زئوس بود که بدترین چیز ممکن را آفرید: زنان!»
با وجود تمام این محدودیتها استثناهایی در پزشکی، فلسفه و ریاضیات (مکتب فیثاغورسی) وجود داشت. برای نمونه میتوان از تئانو فیلسوف و ریاضی دان یونانی پیرو مکتب فیثاغوری که در سدهٔ ششم پیش از میلاد زندگی میکرد، نام برد.
در میان اسپارتها شرایط جور دیگری بود، در این سرزمین اگر نگوییم زنان با مردان برابر بودند دست کم میتوان با اطمینان به نقشهای درخور توجه آنها در جامعه اشاره کرد. در آنجا زنان از آموزش بهره مند میشدند و میتوانستند موسیقی، رقص، آمادگی جسمانی، ورزشهای پا و مهارتهای نظامی مانند پرتاب نیزه، پرتاب دیسک و... را فرابگیرند. در آن سرزمین دیده شدن زنان سوار بر اسب و یا در حال یادگیری فنون نظامی بسیار معمول و پذیرفته شده بود (نگاه کنید به آموزشهای اسپارتیان).
اسپارتیان بر این باور بودند که تنها زنان محکم و نیرومند میتوانند فرزندانی نیرومند در آینده داشته باشند. این باور بدنهٔ جامعهٔ اسپارتیان بود.
در روم باستان
در آن دوران در روم باستان نقش زنان در جامعه با توجه و نسبت به مردان تعیین میشد و میتوان آنها را به سه دسته تقسیم کرد:
دختر جوان یا puella، virgo:
همسر یک مرد یا uxor، conjux:
مادر یک خانواده یا matrona, materfamilias:
چندهمسری وضعیتی است که در آن زن یا مرد بیش از یک همسر دارند.
در بسیاری از جوامع اروپایی، زندگی زناشویی فقط به صورت تکهمسری است و مرد یا زن بهطور قانونی نمیتوانند در یک زمان با بیش از یک نفر ازدواج کنند. اما چندهمسری هنوز جایگاه خود را در بسیاری از جوامع و فرهنگها حفظ کرده است.
چندزنی حالتی است که در آن مرد در یک زمان با چند زن ازدواج کند. چندشوهری حالتی است که زن به طور همزمان دو شوهر یا بیشتر داشته باشد. چندهمسری در مسیحیت ممنوع است؛ در حالی که در هندوگرایی، یهودیت و اسلام، چندزنی با شرایط خاص جایز شمرده میشود.
نظرات مخالفان چندهمسری
افراد مخالف با چند همسری عقیده دارند که تنها می توانند با یک نفر رابطه ی عاطفی و زناشویی داشته باشند . شوهر آن ها متعلق به آن هاست مگر آنکه طلاق جاری شود . مرد نمی تواند اعتدال بیبن چند همسر را رعایت کند .
نظرات موافقان چند همسری
افراد موافق چند همسری عقیده دارند که اگر مردی از لحاظ مالی متمکن باشد ، می تواند در صورت اجازه همسر اول ، همسری دیگر برگزیند . دلایل آن ها می تواند به تامین مالی زنان فقیر ، اجتناب از رابطه ی عاطفی خارج از محیط زناشویی و غیره می باشد . همچنین موافقان چند همسری این عقیده را دارند که دارا بودن 2 همسر یا بیشتر ، به مراتب بهتر از داشتن یک همسر و روابط پنهان با زنان دیگر و یا به عبارت داشتن دوست دختر می باشد .
وضعیت حقوقی
آمریکا
چندهمسری در ایالات متحده آمریکا غیرقانونی است.
خاورمیانه
«چندهمسری» در اسرائیل غیرقانونی است. در قوانین ایران «چندزنی» برای ۴ همسر همزمان دائم و بینهایت همسر موقت به رسمیت شناخته شده اما چندشوهری ممنوع است.
چندزنی
«هوو» تغییر مسیری به این صفحه است. برای کاربردهای دیگر هوو (ابهامزدایی) را ببینید.
چندزنی نوعی از ازدواج چندهمسری است که در آن یک مرد در یکزمان با بیش از یک زن ازدواج کرده باشد.
رواج و ممنوعیت
چندزنی در دوران قدیم در سرزمینهای فلسطین، چین، ایران، هند، اندونزی، مالزی، هند، یونان، آفریقا و آمریکا رواج داشته است. چندزنی همچنین در پادشاهی مغول و در خلافت اسلامی رایج بوده است.
چندزنی در یهودیت، هندوگرایی، اسلام و بوداگرایی جایز شمرده شده است؛ در حالی که در مسیحیت و بهاییت ممنوع است.
امروزه، چندزنی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله چین، تایوان، روسیه، انگلستان، آمریکا، ترکیه و تونس ممنوع است.
هوو
هوو به زنی اشاره دارد که همسرش با زن یا زنان دیگری نیز ازدواج کردهاست. چنین اصطلاحی در وضعیت چندزنی به کار میرود. دو زن که در نکاح یک مرد میباشند، هریک دیگری را هوو خوانند. این کلمه همچنین با گسترش معنایی، برای اشاره به «رقیب» نیز به کار میرود.
چندشوهری
چندشوهری حالتی از چندهمسری است که در آن، زن به طور همزمان بیش از یک شوهر داشته باشد.
چندشوهری بسیار کمتر از چندزنی معمول است. در گذشته، در نپال، مغولستان و نیز در عربستان پیش از اسلام؛ چندشوهری وجود داشته است. در چندشوهری پدر خونی فرزند مشخص نمیشدهاست. چندشوهری، امروزه در بین توداهای جنوب هند و تبت وجود دارد.
چندشوهری در اسلام، یهودیت، مسیحیت، هندوگرایی، بوداگرایی، آیین زرتشت، و دین بهایی جایز دانسته نمیشود.
جامعههای نمونه
در تبت، چند شوهری پذیرفته است. برادر ها با یک زن ازدواج می کنند و فرزند حاصل از این ازدواج، زمین را به ارث می برد. لغت چند شوهری زمانی که این شوهر ها همه برادر باشند به چند شوهری برادرانه ( Fraternal Polyandry) تغییر نام می دهد. چند شوهری در تبت رواج پیدا کرد و بهترین مثال و رخدادی است که بصورت زنده در سنت چند شوهری اتفاق می افتد.
شواهدی مبنی بر منع چند شوهری در Lagash و شهر سومریان در ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح وجود دارد. در متون حماسی هندی، Mahabharata (مهاباراتا سرودهای حماسی از سده پنجم یا ششم پیش از میلاد به زبان سانسکریت است. مهاباراتا با بیش از یکصدهزار بیت بلندترین سروده جهان است. کار نوشتن آن تا سده سوم یا چهارم میلادی ادامه یافتهاست.) دیده می شود. برخی از تاریخدانان موضوع این سرودهها را الهامگرفته از نبرد میان مردمان آریایی و دراویدی در هزاره دوم پیش از میلاد میدانند. مهاباراتا در قدیم با نام رزمنامه به توصیف زنی به نام دراوپادی Draupadi می پردازد که با ۵ برادر ازدواج کرده است.
مثل سنت بقیه فرهنگ ها، چند شوهری در تبت سازگار با چالش های جغرافیایی منطقه است. در کشوری با زمین های زراعی بسیار محدود، روش چند شوهری از تعداد به ارث برندگان زمین می کاهد. زنان به دلیل محدودیت زمین، فرزندان کمتری می آورند. همچنین در این روش زمین در همان خانواده باقی می ماند.
ازدواج چندین برادر با یک زن، باعث می شود تا برادر ها همه با هم بر سر یک زمین کار کنند و پسر های بیشتری برای کار کردن روی زمین به دنیا بیاورند. این عمل باعث می شود که بطور مثال اگر مردی از خانواده نیاز داشت که به مسافرت برود- به هدف تجارت- شوهر دیگر با خانواده می ماند و از آنها و زمین مواظبت می کند. چند شوهری هم اکنون در تبت خلاف قانون است، اگر چه هنوز هم گاهی اوقات این کار انجام می شود.
تکهمسری
تک کامی تکهمسری یا تک زامی یکی از گرایشهای جفتگیرانه در انسان و دیگر جانوران است و در تقابل با چندهمسری قرار میگیرد.
تعریف دقیق
اصطلاح تکهمسری خود تفسیربردار است. برای نمونه توان پرسیدن که آیا شخص با داشتن زنان صیغهای (متعه) همچنان تکهمسر محسوب میشود یا نه. یکی از تعریفهای تکهمسری که تا حد زیادی نزد اهل فن مقبول است، چنین است: «تکهمسری وابستگی و رابطهٔ جفتگیرانهٔ اساساً اختصاصی و طولانیمدت میان یک نر و یک مادهاست.» در کل، نه تکهمسری و نه چندهمسری هیچیک اشاره به یکی رابطهٔ ایستا و فرهنگانه ناوردا نمیدارند. مثلاً اندر جامعهای که چندهمسری را تابو میدانند، یکی رفتار دیده توان شدن که آن را «تکهمسری زنجیرهای» خوانند. در تکهمسری زنجیرهای، شخص (معمولاً مذکر)، اندر زمان تنها یک جفت/همسر میدارد، لیک معمولاً پس از جندی جفت/همسر را وانهاده اندر پی همسری بهتر/جوانتر میرود. به علاوه، افتد که جفتهای تکهمسری، با یکدگر غدر کنند. خیانت به همسر فرایندیاست که حتی در مرغان هم دیده میشود. نیز از همین روست که قید «اساساً» پیش از صفت «اختصاصی» در تعریف تکهمسری آمدهاست.
همیدون در جامعهای چندزنی همهٔ مردان چندین زن نمیدارند، اصلاً از دیدی آماری چنین امری ناممکن است چرا که بهتقریب در شرایط عادی، تعداد مردان و زنان مساویاست. پس اگر برخی مردان چندین زن بدارند برخی دیگر مردان بیهمسر میمانند.
تکهمسری در جامعههای انسانی
در جامعههای انسانی تکهمسری ممکن است تحمیلشدهٔ زیستبوم یا تحمیلشدهٔ اجتماع باشد. در تکهمسری تحمیلشدهٔ زیستبوم، اوضاع زیستمحیطی داشتن بیشتر از یک همسر را نامقدور میسازد. یعنی به علت سختی اوضاع کسی استطاعت داشتنِ بیشتر از یک همسر (با فرض اینکه همسر بیشتر نانخور است تا نانآور) نمیدارد. در تکهمسری تحمیلشده بر دست اجتماع، مجموعهٔ قانونها سنتها یا مذهب و به بیان کلیتر عوامل بازدارندهٔ فرهنگی-اجتماعی-مذهبی مانعی بر سر گرفتن چند همسر است.
مرد
مرد یک انسان مذکر است. اصطلاح مرد برای یک انسان مذکر بالغ استفاده میشود و زمانی که انسان مذکر بالغ نشده یا نوجوان است وی را در اصطلاح پسر یا آقاپسر خطاب میکنند.
بیولوژی و جنس
نشانههای بلوغ جنسی در پسرها، عبارتند از:
رشد بیضه، ترشح هورمونهای جنسی و افزایش تولید اسپرم
رشد آلت تناسلی
رویش موی صورت (ریش و سبیل)
رویش موی زهار در پائین شکم و کنار اندامهای جنسی
رویش مو در زیر بغل و سایر بخشهای بدن
تغییر در صدا و بم شدن آن
رشد فیزیکی بدن و تغییرات جسمانی دیگر
ویژگیهای فیزیکی
مردان به صورت ژنتیکی و در گوناگونیهای آماری، نسبت به زنان از بدنی عضلانی و قویتر برخوردار هستند. تفاوتهای کلی فیزیکی مردان شامل داشتن قدی بلندتر، تراکم استخوانی بیشتر و بدنی عضلانیتر است.
سیستم تناسلی
به آلت تناسلی مردانه کیر (نری یا ذَکَر) گفته میشود. در زیر آلت تناسلی مردانه بیضه (خایه یا تخم) قرار دارد. در آلت تناسلی مردانه اغلب نواحی حساسی وجود دارند که تحریک آنها باعث تحریک فرد میگردد. در اوج لذت جنسی ارگاسم از آلت تناسلی مرد منی و یا اسپرم خارج میشود که در صورت ریخته شدن آن در فرج زن و عدم جلوگیری میتواند باعث حاملگی در زن بشود. از آلت تناسلی به جز تماس جنسی، برای دفع ادرار نیز استفاده میشود.
خصوصیات کروموزمی
از خصوصیات کروموزومهای انسانهای عادی، دارا بودن ۲۲ جفت کروموزوم غیر جنسی و ۱ جفت کروموزوم جنسی میباشد. کروموزومهای جنسی مردان طبیعی از یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y و با این دو کروموزوم تعداد کروموزومها به ۴۶ عدد میرسد.
بیماریها
به طور کلی بیماریهای مردان از زنان بیشتر است. در مقایسه با زنان، مردان بیماری مخصوص مردانه بیشتری دارند، برای مثال سرطان پروستات یک نوع از سرطان است که فقط مردان به آن مبتلا میشوند و عمدتاً عمر کمتری نسبت به زنان را دارا میباشند.
مشخصات جنسی
هورمون جنسی
هورمونی که عامل رویش و رشد موها میباشد تستوسترون نامیده میشود. این هورمون در بدن هر دو جنس وجود دارد ولی به دلیل نسبت حدوداً ۵۰:۱ آن در مردان، هورمون مردانه نام گرفتهاست.
در فرهنگ
در بسیاری از فرهنگ ها، مرد وظیفه اصلی را در تامین درآمد یک خانواده دارد و در جوامع سنتی به عنوان رییس و تصمیم گیرنده اصلی در خانواده به حساب می آید. در اکثرفرهنگ های سنتی و نیمه سنتی، مرد وظیفه رهبری و مدیریت را در خانواده داراست.
واژه مردانگی در ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی ، همسنگِ جوانمردی و فتوت است و مصادیق دلاوری و شجاعت، عدالتورزی ، حقطلبی ، ظلمستیزی و حمایت از ستمدیدگان و ضعیفان را نیز با خود دارد.
زن
به انسان ماده یا مؤنث زن گفته میشود. واژهٔ دختر معمولاً برای افراد جوان یا نابالغ به کار برده میشود و در مقابل آن، واژه زن یا خانم (عنوان محترمانه تر) برای افراد بالغ استفاده میشود. البته واژهٔ زن یک عبارت عمومی برای اشاره به انسان مؤنث است مانند «حقوق زنان».
به طور معمول یک زن بالغ، توانایی بارداری و زادن دارد. زن جوان ازدواج نکرده را دوشیزه و زن ازدواج کرده را زن متأهل یا بانو خطاب میکنند. به زنی که دارای فرزند شدهاست، مادر گفته میشود.
ریشهشناسی
واژهٔ زن در زبان پهلوی ژن، در اوستا و هندی باستان جنی و در انگلیسی باستان wifman به معنی «انسان مونث» بودهاست (در برابر werman به معنی انسان مذکر) در آن دوران Man و mann معنی خنثی داشت و فقط نوع انسان را خطاب قرار میداد.
نمادی که برای سیارهٔ ناهید (ونوس در نام غربی) در نظر گرفته شده همان نماد جنسیت زن است و آن نیز شکلی نمادین از آینهٔ در دست ونوس خدای روم باستان است. این نماد از یک دایره و یک بعلاوهٔ (صلیب) کوچک در زیر آن ساخته شدهاست. در یونیکد هم این نماد پذیرفته شدهاست. همچنین نماد ونوس نماد زنانگی و رفتار زنانه نیز است. در شیمی دوران باستان عنصر مس نیز همین نماد را داشت. در آن زمان دایرهٔ بالای نماد نماد روح و بعلاوهٔ زیر آن نماد ماده در فیزیک بود.
واژه «بانو»، در کتیبههای ساسانی و ادبیات زردشتی فارسی میانه، در لقب بعضی از ایزد زنان هند و ایرانی و همراه نام همسران شاهان، امیران و بزرگان دربار دیده میشود. در ادبیات فارسی، بویژه در منظومههایی مانند شاهنامه، ویس و رامین و خسرو و شیرین، به معنی زن بزرگ و ملکه کاربرد فراوان دارد. قدیمی ترین کاربرد این عنوان در یکی از الواح تخت جمشید به خط عیلامی بصورت ba-nu-ka (احتمالاً با تلفظ بانوکا در لوحه شماره ۱۷۰۸) است که ظاهراً عنوان ملکه آتوسا (Hutaosa، هوتس) دختر کورش، همسر داریوش و مادر خشایارشا بوده است. در فارسی میانه و پارتی بصورت «بانوگ» دیده میشود. چندین بار در "کتیبه شاپور اول در کعبه زردشت"، در عنوان زنان دربار و به عنوان لقب ناهید، ایزدبانوی نگهبان آب، آمده است.
آغاز بزرگسالی
زنانگی (به انگلیسی: Womanhood) دورهای است که یک دختر (انسان مونث) دوران کودکی و نوجوانی را پشت سر میگذارد معمولاً دختری که پا به ۱۸ سالگی میگذارد جوان دانسته میشود. بلوغ جنسی معمولاً از سن ۱۰ سالگی آغاز میشود و در ادامهٔ آن در ۱۲، ۱۳ سالگی نخستین عادت ماهانه روی میدهد. در برخی شاخههای مسیحیت و در دینهای اسلام و یهود برای دختران جشن تکلیف میگیرند. این آیین در یهودیت، بر میتسوا و بت میتسوا نام دارد. حتی اگر قرار نباشد این آیین به طور ویژه برگزار شود ممکن است جشن تولد یک سال میان ۱۲ تا ۲۱ سالگی را با لباسهای ویژه به صورت ویژه جشن بگیرند. مانند کویینسس در آمریکای لاتین.
جایگاه اجتماعی زنان
در ایران
آیین زرتشتی، آشکارا برابری میان زن و مرد را اعلام کردهاست. منابع بسیار کم و محدودی دربارهٔ وضعیت زنان در دوران باستان بجای ماندهاست اما آنچه از گل نوشتههای تخت جمشید بدست آمده نشان میدهد که زنان مانند مردان در اجتماع حضور داشتهاند، کار میکردند و از دستمزد برابر با مردان برخوردار بودهاند. در دوران حکومت ساسانیان، دو پادشاه زن، فرمانروایی کردهاند.
در یونان باستان
در آن دوران زنان اجازهٔ یادگیری هنرهای رزمی را نداشتند درنتیجه نمیتوانند در دفاع از شهر نقشی داشته باشند. همچنین دختران در نزد مردم نسبت به پسران بسیار غیرمفید دانسته میشدند برای همین بیشتر دیده میشد که خانوادهها فرزندان دختر خود را بر سر راه بگذراند و آنها را در طبیعت رها کنند و یا حتی به عنوان برده بفروشند که البته این کار در مورد پسران بسیار کمتر دیده میشد. ژان استوبه (سدهٔ پنجم) در مجموعهٔ خود دربارهٔ یونان باستان گفتهاست که دستور کار جا افتاده در ذهن مردم چنین بود: «اگر پسردار شدیم، همیشه آن را بزرگ میکنیم و نگه میداریم، حتی اگر ندار (فقیر) باشیم، ولی دختر، آن را بر سر راه میگذاریم، حتی اگر دارا (ثروتمند) باشیم» اگر هم فرزند دختری نگه داشته میشد و بر سر راه گذاشته نمیشد، باز همچنان از بهداشت و توجه کمتری برخوردار بود.
حس بیزاری و نفرتی که در آن دوران نسبت به زنان وجود داشت باعث شده بود که آنها اجازهٔ ورود در کارهای فکری در جامعه را نداشته باشند. سمونید آمورگُس (Sémonide d'Amorgos) در جای دیگر در اشاره به آفرینش پاندورا به دستور زئوس میگوید: «این زئوس بود که بدترین چیز ممکن را آفرید: زنان!»
با وجود تمام این محدودیتها استثناهایی در پزشکی، فلسفه و ریاضیات (مکتب فیثاغورسی) وجود داشت. برای نمونه میتوان از تئانو فیلسوف و ریاضی دان یونانی پیرو مکتب فیثاغوری که در سدهٔ ششم پیش از میلاد زندگی میکرد، نام برد.
در میان اسپارتها شرایط جور دیگری بود، در این سرزمین اگر نگوییم زنان با مردان برابر بودند دست کم میتوان با اطمینان به نقشهای درخور توجه آنها در جامعه اشاره کرد. در آنجا زنان از آموزش بهره مند میشدند و میتوانستند موسیقی، رقص، آمادگی جسمانی، ورزشهای پا و مهارتهای نظامی مانند پرتاب نیزه، پرتاب دیسک و... را فرابگیرند. در آن سرزمین دیده شدن زنان سوار بر اسب و یا در حال یادگیری فنون نظامی بسیار معمول و پذیرفته شده بود (نگاه کنید به آموزشهای اسپارتیان).
اسپارتیان بر این باور بودند که تنها زنان محکم و نیرومند میتوانند فرزندانی نیرومند در آینده داشته باشند. این باور بدنهٔ جامعهٔ اسپارتیان بود.
در روم باستان
در آن دوران در روم باستان نقش زنان در جامعه با توجه و نسبت به مردان تعیین میشد و میتوان آنها را به سه دسته تقسیم کرد:
دختر جوان یا puella، virgo:
همسر یک مرد یا uxor، conjux:
مادر یک خانواده یا matrona, materfamilias:
بالابر پله
بالابر پله (stairlift) یا صندلی بالابر پله را میتوان به نوعی در گروه آسانسورها طبقهبندی کرد. صندلی متحرک وسیلهای است که دارای یک صندلی تاشو یک موتور گیربکس کوچک و یک ریل است که همگی اینها در کنار هم ابزاری را میسازند که جهت جابجایی افراد ناتوان در ساختمانهای عموما دوبلکس کاربرد دارد.
آسانسور فضایی
آسانسور فضایی وسیلهای خیالی است که برای انتقال ماده از سطح یک جرم آسمانی به فضا طراحی شدهاست. برای این وسیله طرحهای بسیاری تصور شده که همه آنها شامل مسافرت به فضا از طریق حرکت در امتداد ساختاری ثابت بهجای استفاده از موشکهای فضایی است. طرح کلی این وسیله غالباً به سازهای مربوط میشود که از روی سطح زمین – در نزدیکی یا روی استوا – تا مدار پیرامون زمین و فضای بیوزنی امتداد داشته باشد.
ایدهٔ آسانسور فضایی نخستین بار توسط کنستانتین تسیولکوفسکی در سال ۱۸۹۵ مطرح شد
،
زمانی که او صحبت از ماشینی تخیلی به اسم «برج تسوکوفسکی» کرد که از سطح زمین تا مدار زمین امتداد داشت. ایدههایی که اخیراً درباره این طرح مطرح میشود بیشتر بر وجود سازهای دارای قابلیت انبساط (برای نمونه یک ریسمان دارای قابلیت انعطاف) تاکید میشود که از مدار زمین تا سطح آن کشیده شده باشد. این سازه، به همان شکلی گه تارهای یک گیتار کشیده شده و محکم اند، بین زمین و فضا امتداد پیدا میکند. یه آسانسور فضایی گاهی اسامی دیگری نظیر پل فضایی، بالابر فضایی، نربان فضایی، قلاب آسمان، برج مداری و آسانسور مداری نیز نسبت داده میشود.
دانش و فناوری کنونی به اندازهای نیست که بتوان به وسیله آن ابزارهای مهندسی قابل استفادهای ساخت که به اندازه کافی مقاوم و سبک باشند و بشود از آنها در ساخت آسانسور فضایی استفاده کرد. موضوعی که در ابتدا با آن روبهرو میشویم این است که مجموع جرم وسایل و ابزارهایی که قرار است این سازه را تشکیل بدهند به قدری زیاد است که باعث شکسته شدن کابل آسانسور میشود. در طرحهای خیالیای که اخیراً برای آسانسور فضایی مطرح شدهاست، استفاده از موادی که در آنها نانولوله کربنی به عنوان مادهای با قابلیت انعطاف بالا به کار رفته، مورد تاکید قرار گرفتهاست، چرا که مقاومت اندازهگیری شده نانولوله کربنی بسیار کوچک به اندازه کافی بالا بودهاست تا این موضوع را از لحاظ فرضی ممکن سازد
. فناوری امروزی تنها توانایی ساخت آسانسوری برای نقاطی از منظومه شمسی است که داری جاذبه گرانشی کمتری باشند، مانند مریخ
تلهکابین
تِلِهکابین گونهای آسانسور هوایی است که معمولاً برای جابجایی مردم یا کالا در مناطق کوهستانی استفاده میشود.
تلهکابین از یک حلقه طولانی کابل فولادی تشکیل شده که میان دو ایستگاه تنیده شده و دکلهایی در میان آن دو ایستگاه، کابل را در طی فاصله نگه میدارند. در فواصل مساوی کابینهایی به کابل وصل میشوند و کابل توسط موتوری برقی در یکی از ایستگاهها به حرکت در میآید.
تلهکابین در پیستهای اسکی کاربرد زیادی دارد. واژه تلهکابین از زبان فرانسوی به فارسی وارد شده است.
قطار کابلی
قطار کابلی(به انگلیسی: Funicular) یا قطار کوهنورد، قطاری است کابلی که از آن برای صعود به ارتفاع استفاده میشود. این قطار دارای دو واگن است که توسط طناب فولادی قوی بهمدیگر متصل هستند و با حرکت یکی به پائین دیگری بالا میرود.
انواع ریل و چرخ
واگنها بکمک چرخ دندهای که در بالای تپه قرار دارند و کابلها به دور آن میچرخند به حرکت در میآیند و سپس نیروی ثقل واگن را بطرف پائین میراند. درانواع اولیه که محدودیت جا نبود، از چهار ریل استفاده کرده اند و هر واگن در ریل خودش رفت و آمد میکند مانند قطار (پیتسبورگ) ولی با تفاوتی که در لبههای چرخها بوجود آمده و همچنین انحراف ریلها در وسط مسیر و ایجاد محل عبور مجزا، سیستم های سه ریلی و دوریلی نیز ساخته شده است.
تاریخچه
در سال ۱۵۱۵ اولین قطار کابلی در زالتسبورگ اتریش ساخته شده بود که دارای ریل چوبی بود و توسط نیروی انسان و یا بکمک حیوانات حرکت داده می شد. در قرن ۱۸ میلادی در بسیاری از کشورها قطارهای کابلی کار می کردند و در سال ۱۸۷۹ Carl Roman Abt در سوئیس اولین قطار کابلی دو ریلی را ابداع نمود. امروزه بیشتر از ۴۰ قطار کابلی در دنیا وجود دارد که بعضی از آنها درحقیقت آسانسورهای مایل هستند.
پله برقی
پله برقی گونهای نقاله جابجایی است که برای جابجا کردن افراد بهکار میرود. پله برقی از پلههای بههمپیوستهای تشکیل شده که به حالت افقی میمانند و برای بالا و پایین بردن افراد استفاده میشود.
پله برقی یک چرخه تکرارشونده از پلههای در گردش است، که در آن پلههای بازگشتی در زیر پلههای بالایی پنهان شدهاند. وزن پلههای پنهان با وزن پلههای آشکار موازنه و برابری میکند، بنابراین موتور پله برقی بایستی تنها وزن افراد روی پله برقی را (که در حال بالا یا پایین رفتن هستند) تحمل کند.
پله های برقی از نظر کاربردی به ۳دسته semi out door -indoor- out door تقسیم میگردد که به ترتیب در محیط آزاد(بیرون از ساختمان) ، محیط بسته(داخل ساختمان) و نیمه بسته(پل های عابر پیاده) استفاده می گردند.پله های مکانهای عمومی به صورت heavy duty طراحی می گردد که همان پله های معمولی تقویت شده میباشند که برای کار در شرایط دشوار طراحی می گردند. پله های برقی معمولا در دو زاویه ۳۰و ۳۵ درجه طراحی میگردند البته در مکانهای مسطح ۰ تا ۱۲ درجه هم تولید میگردد که به آنها راهروی متحرک یا auto walk می گویند. مزایای زیادی برای پلههای برقی میتوان برشمرد. با وجود اشغال فضایی تقریبا همسان با پلکان معمولی، یک پله برقی میتواند شمار زیادی از افراد را جابجا کند. در صورت رعایت قانون باز گذاشتن سمت چپ برای راهروندگان در پله برقی، این پلهها میتوانند جابجایی بسیار سریع افراد را میسر کنند. قیمت پله های برقی نسبت به ارتفاع کف تا کف جابجایی تعیین می گردد.
آمارها نشان میدهد که در ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۴ تعداد ۳۰ هزار پله برقی وجود داشت و در آن کشور هر ساله ۹۰ میلیارد جابجایی افراد بر روی این پلهها انجام میگیرد.
درون پله برقی
پله های برقی دارای موتور الکتریکی می باشند که نسبت با ارتفاع بالابری ۴.۵-۸-۱۱ کیلووات یا حتی بالاتر طراحی می گردند.پله های پله برقی که به استپ معروف هستند دارای دو چرخ در دو طرف می باشند که روی زنجیری به نام استپ چین قرار مگیرند.استپ چین به دور شفت اصلی قرار میگیرد و شفت توسط زنجیرموتور به موتور متصل می گردد.پله های برقی دارای میکروسوییچ های امنیتی می باشند که از صدمه زدن دستگاه به خودش یا مسافر جلو گیری میکند.اکثر پله های برقی دارای سیستم ترمز مغناطیسی می باشند.
نصب پله برقی
از نکات جالب در مورد پله برقی می توان به نحوه نصب آن اشاره کرد. پله های برقی میبایست به گونه ای طراحی گردد که بر روی تیر های اصلی سازه قرار گیرد و تنها با نیروی وزن و بدون استفاده از جوشکاری یا پیچ و پرچ بر روی نشیمن گاه قرار می گیرند.برای پله های برقی با ارتفاع بالای ۶متر پایه میانی نیز طراحی میگردد.پله های برقی نسبت به ارتفاع کف تا کف و نیز شرایط محیطی پروژه به تکه های متعدد تقسیم میگردد و به محل پروژه ارسال و توسط نیروی متخصص نصب و منتاژ می گردد. پله برقی نیز مانند سایر دستگاههای مکانیکی نیاز به سرویس و نگهداری ماهیانه دارند که این امر میبایست توسط متخصصین انجام گردد.
پیشینه
نخستین پله برقی توسط جس وبلیورنو در سال ۱۸۸۱ میلادی در ایالات متحده آمریکا ساختهشد و از آن برای انتقال دیرکهای چوبی و میلههای فلزی به درون کشتیها استفاده میشد. نام پله برقی برای نخستین بار در سال ۱۹۰۰ میلادی برای پلکان متحرکی به کار رفت که در نمایشگاهی در شهر پاریس به نمایش گذاشته شده بود. بیشینهٔ ارتفاع پلههای برقی امروز ۱۸ متر است.
جرثقیل
جرثقیل به زبان پارسی ( گرانبر ) وسیلهاست که بار رادر راستای قائم با ترکیب شش جهت حرکتی کنترل پایا جا به جا میکند
حالات
جرثقیل دارای انواع مختلف در گروههای ذیل میباشد:
جرثقیلهای موبایل (ماشینی) که بروی زمین به دو صورت ثابت (نصب جک) وکارگاهی(متحرک با بار) میباشند
جرثقیلهای سقفی که در سالنهای صنعتی وتولیدی ویا سایر خطوط(انبار-تعمیرو...)در ارتفاع بر روری خطوط باربر کناری قبل نصب میباشد. به دو صورت جرثقیل سقفی تک پل ودو پل معروف میباشند.
جرثقیل دروازهای: این نوع جرثقیلها به دو صورت دروازهای ونیم دروازهای قابل استفاده هستند.
جرثقیل بازویی: جرثقیلهای بازویی به دو صورت بازویی(دیواری) ویا ستونی بازویی قابل استفاده در صنایع میباشند
جرثقیلهای آویز: این جرثقیلها درسالنها ومکانها ی با محدودیت ارتفاع وخطوط مونتاژسری (خودرو سازی و...) در ظرفیت تا ۵ تن قابل استفاده میباشند
جرثقیلهای خاص: این گروه جرثقیلها با ترکیبی از گروههای قبلی قابل استفاده میباشند که در موارد استفاده خاص مانند پشته کردن و...
ماشین کابلی
ماشین کابلی به نوعی وسیله نقلیه اطلاق میشود که به کابل متصل بوده که در یک حلقه بسته در حال چرخش است. از ماشین کابلی برای انتقال کالا و انسان از نقطهای به نقطه دیگر استفاده میشود. تله کابین نمونهای از ماشین کابلی است و نمونههای مدرن ان در شهرها و فرودگاهها برای انتقال مسافران استفاده میشود. هزینه این نوع ماشینهای کابلی به مراتب بسیار پایینتر از مترو بوده و دارای همان کارایی است اما معمولا در مسیرهای کوتاه حد اکثر چند کیلومتری قابل جایگزین است.
تلهسییژ
تلهسییژ نوعی وسیله جابهجایی یا بالابر است که معمولاً در پیستهای اسکی و برخی پارکهای منطقهای به کار میرود. این بالابر از یک حلقه کابل فولادی پیوسته بین دو ایستگاه تشکیل شده که مجموعهای از صندلیها را جابهجا میکند و معمولاً تعدادی دکل میانی کابل را نگه میدارند.
وسیلههای جابهجایی مشابه تلهاسکی و تلهکابین هستند که تفاوتهایی با تلهسییژ دارند.
بالابر پله (stairlift) یا صندلی بالابر پله را میتوان به نوعی در گروه آسانسورها طبقهبندی کرد. صندلی متحرک وسیلهای است که دارای یک صندلی تاشو یک موتور گیربکس کوچک و یک ریل است که همگی اینها در کنار هم ابزاری را میسازند که جهت جابجایی افراد ناتوان در ساختمانهای عموما دوبلکس کاربرد دارد.
آسانسور فضایی
آسانسور فضایی وسیلهای خیالی است که برای انتقال ماده از سطح یک جرم آسمانی به فضا طراحی شدهاست. برای این وسیله طرحهای بسیاری تصور شده که همه آنها شامل مسافرت به فضا از طریق حرکت در امتداد ساختاری ثابت بهجای استفاده از موشکهای فضایی است. طرح کلی این وسیله غالباً به سازهای مربوط میشود که از روی سطح زمین – در نزدیکی یا روی استوا – تا مدار پیرامون زمین و فضای بیوزنی امتداد داشته باشد.
ایدهٔ آسانسور فضایی نخستین بار توسط کنستانتین تسیولکوفسکی در سال ۱۸۹۵ مطرح شد
،
زمانی که او صحبت از ماشینی تخیلی به اسم «برج تسوکوفسکی» کرد که از سطح زمین تا مدار زمین امتداد داشت. ایدههایی که اخیراً درباره این طرح مطرح میشود بیشتر بر وجود سازهای دارای قابلیت انبساط (برای نمونه یک ریسمان دارای قابلیت انعطاف) تاکید میشود که از مدار زمین تا سطح آن کشیده شده باشد. این سازه، به همان شکلی گه تارهای یک گیتار کشیده شده و محکم اند، بین زمین و فضا امتداد پیدا میکند. یه آسانسور فضایی گاهی اسامی دیگری نظیر پل فضایی، بالابر فضایی، نربان فضایی، قلاب آسمان، برج مداری و آسانسور مداری نیز نسبت داده میشود.
دانش و فناوری کنونی به اندازهای نیست که بتوان به وسیله آن ابزارهای مهندسی قابل استفادهای ساخت که به اندازه کافی مقاوم و سبک باشند و بشود از آنها در ساخت آسانسور فضایی استفاده کرد. موضوعی که در ابتدا با آن روبهرو میشویم این است که مجموع جرم وسایل و ابزارهایی که قرار است این سازه را تشکیل بدهند به قدری زیاد است که باعث شکسته شدن کابل آسانسور میشود. در طرحهای خیالیای که اخیراً برای آسانسور فضایی مطرح شدهاست، استفاده از موادی که در آنها نانولوله کربنی به عنوان مادهای با قابلیت انعطاف بالا به کار رفته، مورد تاکید قرار گرفتهاست، چرا که مقاومت اندازهگیری شده نانولوله کربنی بسیار کوچک به اندازه کافی بالا بودهاست تا این موضوع را از لحاظ فرضی ممکن سازد
. فناوری امروزی تنها توانایی ساخت آسانسوری برای نقاطی از منظومه شمسی است که داری جاذبه گرانشی کمتری باشند، مانند مریخ
تلهکابین
تِلِهکابین گونهای آسانسور هوایی است که معمولاً برای جابجایی مردم یا کالا در مناطق کوهستانی استفاده میشود.
تلهکابین از یک حلقه طولانی کابل فولادی تشکیل شده که میان دو ایستگاه تنیده شده و دکلهایی در میان آن دو ایستگاه، کابل را در طی فاصله نگه میدارند. در فواصل مساوی کابینهایی به کابل وصل میشوند و کابل توسط موتوری برقی در یکی از ایستگاهها به حرکت در میآید.
تلهکابین در پیستهای اسکی کاربرد زیادی دارد. واژه تلهکابین از زبان فرانسوی به فارسی وارد شده است.
قطار کابلی
قطار کابلی(به انگلیسی: Funicular) یا قطار کوهنورد، قطاری است کابلی که از آن برای صعود به ارتفاع استفاده میشود. این قطار دارای دو واگن است که توسط طناب فولادی قوی بهمدیگر متصل هستند و با حرکت یکی به پائین دیگری بالا میرود.
انواع ریل و چرخ
واگنها بکمک چرخ دندهای که در بالای تپه قرار دارند و کابلها به دور آن میچرخند به حرکت در میآیند و سپس نیروی ثقل واگن را بطرف پائین میراند. درانواع اولیه که محدودیت جا نبود، از چهار ریل استفاده کرده اند و هر واگن در ریل خودش رفت و آمد میکند مانند قطار (پیتسبورگ) ولی با تفاوتی که در لبههای چرخها بوجود آمده و همچنین انحراف ریلها در وسط مسیر و ایجاد محل عبور مجزا، سیستم های سه ریلی و دوریلی نیز ساخته شده است.
تاریخچه
در سال ۱۵۱۵ اولین قطار کابلی در زالتسبورگ اتریش ساخته شده بود که دارای ریل چوبی بود و توسط نیروی انسان و یا بکمک حیوانات حرکت داده می شد. در قرن ۱۸ میلادی در بسیاری از کشورها قطارهای کابلی کار می کردند و در سال ۱۸۷۹ Carl Roman Abt در سوئیس اولین قطار کابلی دو ریلی را ابداع نمود. امروزه بیشتر از ۴۰ قطار کابلی در دنیا وجود دارد که بعضی از آنها درحقیقت آسانسورهای مایل هستند.
پله برقی
پله برقی گونهای نقاله جابجایی است که برای جابجا کردن افراد بهکار میرود. پله برقی از پلههای بههمپیوستهای تشکیل شده که به حالت افقی میمانند و برای بالا و پایین بردن افراد استفاده میشود.
پله برقی یک چرخه تکرارشونده از پلههای در گردش است، که در آن پلههای بازگشتی در زیر پلههای بالایی پنهان شدهاند. وزن پلههای پنهان با وزن پلههای آشکار موازنه و برابری میکند، بنابراین موتور پله برقی بایستی تنها وزن افراد روی پله برقی را (که در حال بالا یا پایین رفتن هستند) تحمل کند.
پله های برقی از نظر کاربردی به ۳دسته semi out door -indoor- out door تقسیم میگردد که به ترتیب در محیط آزاد(بیرون از ساختمان) ، محیط بسته(داخل ساختمان) و نیمه بسته(پل های عابر پیاده) استفاده می گردند.پله های مکانهای عمومی به صورت heavy duty طراحی می گردد که همان پله های معمولی تقویت شده میباشند که برای کار در شرایط دشوار طراحی می گردند. پله های برقی معمولا در دو زاویه ۳۰و ۳۵ درجه طراحی میگردند البته در مکانهای مسطح ۰ تا ۱۲ درجه هم تولید میگردد که به آنها راهروی متحرک یا auto walk می گویند. مزایای زیادی برای پلههای برقی میتوان برشمرد. با وجود اشغال فضایی تقریبا همسان با پلکان معمولی، یک پله برقی میتواند شمار زیادی از افراد را جابجا کند. در صورت رعایت قانون باز گذاشتن سمت چپ برای راهروندگان در پله برقی، این پلهها میتوانند جابجایی بسیار سریع افراد را میسر کنند. قیمت پله های برقی نسبت به ارتفاع کف تا کف جابجایی تعیین می گردد.
آمارها نشان میدهد که در ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۴ تعداد ۳۰ هزار پله برقی وجود داشت و در آن کشور هر ساله ۹۰ میلیارد جابجایی افراد بر روی این پلهها انجام میگیرد.
درون پله برقی
پله های برقی دارای موتور الکتریکی می باشند که نسبت با ارتفاع بالابری ۴.۵-۸-۱۱ کیلووات یا حتی بالاتر طراحی می گردند.پله های پله برقی که به استپ معروف هستند دارای دو چرخ در دو طرف می باشند که روی زنجیری به نام استپ چین قرار مگیرند.استپ چین به دور شفت اصلی قرار میگیرد و شفت توسط زنجیرموتور به موتور متصل می گردد.پله های برقی دارای میکروسوییچ های امنیتی می باشند که از صدمه زدن دستگاه به خودش یا مسافر جلو گیری میکند.اکثر پله های برقی دارای سیستم ترمز مغناطیسی می باشند.
نصب پله برقی
از نکات جالب در مورد پله برقی می توان به نحوه نصب آن اشاره کرد. پله های برقی میبایست به گونه ای طراحی گردد که بر روی تیر های اصلی سازه قرار گیرد و تنها با نیروی وزن و بدون استفاده از جوشکاری یا پیچ و پرچ بر روی نشیمن گاه قرار می گیرند.برای پله های برقی با ارتفاع بالای ۶متر پایه میانی نیز طراحی میگردد.پله های برقی نسبت به ارتفاع کف تا کف و نیز شرایط محیطی پروژه به تکه های متعدد تقسیم میگردد و به محل پروژه ارسال و توسط نیروی متخصص نصب و منتاژ می گردد. پله برقی نیز مانند سایر دستگاههای مکانیکی نیاز به سرویس و نگهداری ماهیانه دارند که این امر میبایست توسط متخصصین انجام گردد.
پیشینه
نخستین پله برقی توسط جس وبلیورنو در سال ۱۸۸۱ میلادی در ایالات متحده آمریکا ساختهشد و از آن برای انتقال دیرکهای چوبی و میلههای فلزی به درون کشتیها استفاده میشد. نام پله برقی برای نخستین بار در سال ۱۹۰۰ میلادی برای پلکان متحرکی به کار رفت که در نمایشگاهی در شهر پاریس به نمایش گذاشته شده بود. بیشینهٔ ارتفاع پلههای برقی امروز ۱۸ متر است.
جرثقیل
جرثقیل به زبان پارسی ( گرانبر ) وسیلهاست که بار رادر راستای قائم با ترکیب شش جهت حرکتی کنترل پایا جا به جا میکند
حالات
جرثقیل دارای انواع مختلف در گروههای ذیل میباشد:
جرثقیلهای موبایل (ماشینی) که بروی زمین به دو صورت ثابت (نصب جک) وکارگاهی(متحرک با بار) میباشند
جرثقیلهای سقفی که در سالنهای صنعتی وتولیدی ویا سایر خطوط(انبار-تعمیرو...)در ارتفاع بر روری خطوط باربر کناری قبل نصب میباشد. به دو صورت جرثقیل سقفی تک پل ودو پل معروف میباشند.
جرثقیل دروازهای: این نوع جرثقیلها به دو صورت دروازهای ونیم دروازهای قابل استفاده هستند.
جرثقیل بازویی: جرثقیلهای بازویی به دو صورت بازویی(دیواری) ویا ستونی بازویی قابل استفاده در صنایع میباشند
جرثقیلهای آویز: این جرثقیلها درسالنها ومکانها ی با محدودیت ارتفاع وخطوط مونتاژسری (خودرو سازی و...) در ظرفیت تا ۵ تن قابل استفاده میباشند
جرثقیلهای خاص: این گروه جرثقیلها با ترکیبی از گروههای قبلی قابل استفاده میباشند که در موارد استفاده خاص مانند پشته کردن و...
ماشین کابلی
ماشین کابلی به نوعی وسیله نقلیه اطلاق میشود که به کابل متصل بوده که در یک حلقه بسته در حال چرخش است. از ماشین کابلی برای انتقال کالا و انسان از نقطهای به نقطه دیگر استفاده میشود. تله کابین نمونهای از ماشین کابلی است و نمونههای مدرن ان در شهرها و فرودگاهها برای انتقال مسافران استفاده میشود. هزینه این نوع ماشینهای کابلی به مراتب بسیار پایینتر از مترو بوده و دارای همان کارایی است اما معمولا در مسیرهای کوتاه حد اکثر چند کیلومتری قابل جایگزین است.
تلهسییژ
تلهسییژ نوعی وسیله جابهجایی یا بالابر است که معمولاً در پیستهای اسکی و برخی پارکهای منطقهای به کار میرود. این بالابر از یک حلقه کابل فولادی پیوسته بین دو ایستگاه تشکیل شده که مجموعهای از صندلیها را جابهجا میکند و معمولاً تعدادی دکل میانی کابل را نگه میدارند.
وسیلههای جابهجایی مشابه تلهاسکی و تلهکابین هستند که تفاوتهایی با تلهسییژ دارند.